Azərbaycanlı hakim-inspektor, keçmiş referi Ceyhun Haşımovun “Report”a müsahibəsi
- 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə Orduya fəal dəstək verənlərdən biri də siz və komandanız oldu. Əvvəlcə cəbhədə gördüyünüz işlər, üzləşdiyiniz hadisələrlə bağlı fikirlərinizi bilmək istərdik...
- Biz martın əvvəlindən fəaliyyətə başlamışıq. Əvvəlcə, hardasa 2 ayadək bu işdə oldum. Heç yerdən dəstək yox idi. Gördüm, artıq hər şey tükənir. Dost-tanışlara müraciət etdim, bu komanda formalaşdı və xeyriyyə işlərinə başladıq. Hətta Neftçalada susuzluq problemi olarkən oraya 200 ton içməli su aparmışdıq. Bütün kəndlərə payladıq. Bu cür aksiyalarda daim iştirak etməyə çalışırıq. Müharibə vaxtı isə bu cür işləri görmək üçün nəyisə düşünmək, analiz etmək, kiminləsə məsləhətləşmək lazım deyildi. Bu, hər kəsin içindən gələn bir istək idi. Dostlarla danışdıq ki, bunu edirik. 75 nəfərlik komandada hamı dedi ki, bu, bizim 1 nömrəli borcumuzdur. Bunu edən tək biz deyildik. Bütün xalq əlindən gələn köməkliyi əsirgəmirdi. Məqsəd əsgərə kömək etmək idi. Düzdür, cəbhə bölgəsinə gedəndə görürdük ki, əsgərlərimizin yeməyi də, geyimi də var. Sadəcə, onlarla görüşüb, xalqın Ordumuzla bir olduğunu bildirmək, uşaqların məktublarını onlara çatdırmaq mənəvi dəstək idi. Hərbçilərimiz tək olduqlarını, unudulduqlarını düşünməməli idilər. Hər zaman deyirdilər ki, vətəndaşlarımızın bura gəlməsi bizi qürurlandırır, bundan güc alırıq, kimə və nəyə görə döyüşdüyümüzü bilirik.
- Müharibə dövründə və sonra hansı ərazilərdə oldunuz və əsgərlərimizə daha çox hansı yardımı apardınız?
Mən özüm də 1992-ci ildə müharibədə iştirak etmişəm, Laçında döyüşmüşəm. Ac olduğumuz üçün həftələrlə gözümüz yolda qalırdı. Biz xalq olaraq əsgərlərimizə bu hissi keçirməyə imkan vermədik. Döyüşün elə qaynar nöqtələri var idi, ora girmək olmurdu. Bu, müharibədir, belə şeylərdən qaçmaq olmur. İnsanların daşıdıqları ərzaqlar bəzən qurulmuş postlarda təhvil verilirdi. Biz isə sosial şəbəkələrdə işıqlandırılan bəzi neqativ məsələlərə görə birbaşa əsgərlərin yanına, azad olunmuş ərazilərə, səngərə gedirdik. Təhlükəsizlik baxımından həmin video və şəkilləri heç yerdə paylaşmırıq. Məqsədimiz sovqatı birbaşa əsgərə çatdırmaq idi ki, ondan özü yararlansın. Müharibə vaxtı ən çox ehtiyac olan alt geyimləri idi. Əsgərlərin paltarlarını yumaq imkanı yox idi. Əsgərlərdən biri yuxuda anasının ona kotlet bişirdiyini görmüşdü. Bütün Gəncə qadınları onlara çörəkarası kotlet göndərmişdi. Kimi şirniyyat, kimi meyvə, kimi qoyun aparırdı. Çox yerlərdə olduq. Tərtər və Goranboya gedəndə yolda əsgərlərə ərzaq aparan maşın axınını görəndə gözlərim doldu, xalqımızla fəxr etdim. Müharibə 44 gün davam etsə də, biz hardasa 60 gün cəbhə bölgəsində olduq. Axırıncı dəfə noyabrın 28-də getmişik. Ağdamda olduq, Ağdərə istiqamətində, Şahbulaqda olduq. Ağdam məscidində bütün xalqımız üçün namaz qıldıq. Şuşa məscidinə də getmək niyyətimiz var. Yəqin ki, yaxınlarda bu da bizə qismət olacaq.
- Döyüş bölgəsində olduğunuzu qeyd etdiniz. Yəqin ki, həmin vaxt təhlükə ilə üzləşdiyiniz anlar da olub...
- Tərtər-Goranboy istiqamətində gedəndə mərmi düz maşınımızın qabağına düşdü. Ermənilər ancaq minaatandan istifadə edirdilər. Digər silahlardan düzgün istifadə edə bilmirdilər. İlk dəfə Tapqaraqoyunluya gedirdik, partlayış səsi eşitdik və bir neçə mərmi yolumuzun üstünə düşdü. Xoşbəxtlikdən, xəsarət alan olmadı. Ondan sonra yolu bağladılar. Biz isə əsgərlərə gəldiyimizi demişdik. Sonradan məcbur olub apardığımız sovqatı maşınlara yükləyib göndərdik. Füzulidə qaldığımız evin yaxınlığına “Toçka-U”raketi atdılar. Vahiməli bir hadisə idi. Elə yerlər olurdu ki, başımızın üstündə dron uçurdu. Düzdür, çətin idi, buraxmırdılar. Biz isə deyirdik ki, ya bu əşyaları yandıracağıq, ya da aparıb əsgərlərə verəcəyik. Çünki qulağımıza bəzi neqativ söz-söhbətlər çatırdı.
- Cəbhədə olarkən sizi ən çox təsirləndirən hadisə nə oldu?
- Müharibənin ilk günləri idi. Bir müəllimə tanışım vasitəsilə əsgərə pay çatdırmışdı. İçində 2 blok siqaret, 4-5 corab, üzqırxanlar, ağrıkəsici dərmanlar və 10 manat pul var idi. Bu hadisə məni çox təsirləndirmişdi. Yayda Tovuzda baş vermiş hərbi əməliyyatlar zamanı oraya gedirdik. Yolda marketdən bazarlıq edib kassaya yaxınlaşanda kassir qız iki siqaret götürüb öz adından malların üstünə atdı. Dedi ki, bu da mənim payım olsun. Qızın qarşısında özümü saxlaya bilmədim. Məni görüb qız da ağladı. Özü kasıb adamdır, orada 7-10 manata işləyir. Amma gücü çatdığı qədər yardım edir. Bu, milyonlardan da dəyərlidir. Adam var ki, sərvətinin sayı-hesabı bilinmir. 100 minlik yardım etsə də, bu, onun üçün heç nədir. Amma kasıb adamın 1 manatlıq yardımı milyonlara bərabərdir. Heydər Əliyevin “Hər bir insan üçün milli mənsubiyyəti onun qürur mənbəyidir. Mən həmişə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr edirəm ki, mən Azərbaycanlıyam'' fikirlərini 44 günlük müharibə zamanı hər gün təkrar etdim. Çünki xalqımın birliyini gördüm. Həqiqətən Ordumuzla fəxr etdim. Ölkə rəhbərliynin bu müharibəyə necə hazırlaşdığının şahidi oldum. Sosial şəbəkələrdə çox şey yazdılar. Amma orduda elə hazırlıq, əsgərlərimizdə elə ruh yüksəliyi gördüm ki, yaxşı mənada təəccübləndim. Qubadlı-Zəngilan istiqamətində kolonda gedən maşınları yolda saxlayıb sovqatları birbaşa özlərinə verirdik. Gördük ki, yolun kənarında iki nəfər əsgər dayanıb, əyinlərində xəstəxana geyimi, ayaqlarında isə tərliklər var idi. Onlara yaxınlaşıb orada niyə dayandıqlarını soruşduq. Dedilər ki, yaaralanmışıq, hospitalda qalırıq, amma dura bilmirik, əsgərlərimizin yanına getmək istəyirik. Bu, bilirsiniz, nə deməkdir? Onlara bildirdim ki, bizim kifayət qədər əsgərimiz, ehtiyat qüvvəmiz var. Yalvardılar ki, səsinizi çıxartmayın, biz getməliyik. Orada belə hadisələrin şahidi olduq. Bir dəfə apardığımız sovqatı əsgərlərə paylayarkən, bir də gördük ki, maşınımızı ermənilərin əkib-becərdiyi meyvə-tərəvəzlə doldururlar. Bizim üçün pay qoyurdular. Bu, Ordumuzun qüdrətini, əsgərimizin aliliyini göstərir. Əsasən müdafiə mövqeyində olan əsgərlərimizə sovqat aparanda deyirdilər ki, bizə az verin, irəlidəki qardaşlarımıza çatdırın. Onların daha çox ehtiyacı var. Belə şeyləri görəndə ürəyimiz parçalanırdı. Biz hospitallarda da olurduq. Həkimlərlə söhbət edəndə bildirdilər ki, ölkə başçısının bizə 1 nömrəli tapşırığı odur ki, əlinizdən gələni edin, heç bir əsgərin əli-ayağı amputasiya olunmasın. Zərgərlər üzüyün üstünə qaşı necə yığırlarsa, onlar da deyirdilər ki, lazım olsa, sümükləri xırda-xırda yığmalıyıq. Bu, əsgərə, hərbçiyə verilən qiymətin göstəricisidir. Bu, həm Ordumuzun, həm də xalqımızın qələbəsidir. Müharibədə xalq əsgərinin yanında oldu.
- 1992-ci ildə Laçında döyüşdüyünüzü bildirdiniz. 44 günlük müharibədə iştirak etmək üçün müvafiq qurumlara müraciətiniz oldumu?
- Bəli, 2 dəfə hərbi komissarlığa müraciət etdim. Müharibə yeni başlamışdı. Evdə mənə dedilər ki, səni aparmayacaqlar, yaşın çoxdur, özün də yaralanmısan. Komissarlıqdan mənə bildirdilər ki, get evə, sənə ehtiyac yoxdur, lazım olsa, çağırarıq. Cəbhədə məndən də yaşlı insanların döyüşdüyünü görəndə əsəbləşdim, qanım qaraldı. Sonra müvafiq orqanlara zəng vurub, bununla maraqlandım. Mənə dedilər ki, onlar Qarabağın yerli sakinlərdir, kömək üçün gediblər. Digərləri isə zabitlərdir. Orada başqa sıravi vətəndaş yoxdur. Daha sonra könüllü partizan dəstəsi yaratmaq istədik, buna da icazə vermədilər.
- Şahid və qazi ailələrinə də dəstək verirsiniz. Onlarla görüşlərdə hansı hissləri keçirirsiniz?
- İndiyədək sosial şəbəkədəki səhifəmdə şəhid şəkli paylaşmamışam. Çünki bu, məni sanki tikə-tikə parçalayır, ölüb-dirilirəm. İnsan öz şəhidinə gecələr nə qədər ağlayar? Ölkədə bəziləri toy, şənlik edir. Düşünmürlər ki, şəhidin valideynlərinin, balasının gözü yoldadır. Rayonlarda şəhid ailələrinin evində qonaq oluruq. Bəzi ailələr mənə deyir ki, bizə gözaydınlığı ver, övladımız şəhid olub. Bildirirlər ki, başını dik tut, Vətən sağ olsun. Onların simasında 1 qram kədər his görmədim. Fəxr edirlər ki, övladları torpaq uğrunda şəhid olub. Özümdə güc tapıb, şəhid dəfninə gedə bilmirdim. Sonradan evlərinə gedirdim. İçəridə əziyyət çəksələr də, büruzə vermirdilər. Sabirabadda insanların içində şəhidin atasını axtarıram ki, başsağlığı verim. Heç kimin üzündə dərdli ata cizgisini görə bilmədim. Şəhidin atası orada bəlkə də ən gümrah adam idi. Füzulidə bir şəhid ailəsinin evinə getdik. Atasının ayaqları yox idi, gəzə bilmirdi. Onu evdə hərəkət etdirən, yatağına aparıb-gətirən oğlu idi. Amma o Vətən borcunu ödəmək üçün döyüşüb və şəhid olub. Görün, biz necə oğulları itirmişik. Amma içimizdə olan qara qüvvələr bu qələbəyə kölgə salır. Bəziləri deyir ki, bu qələbəni çox da şişirtmək lazım deyil. Buna necə ləkə salmaq olar?
- Əslində yaxşı mövzuya toxundunuz. Bu gün bəzi böyük marketlərdə, ticarət obyektlərində Yeni ilə hazırlıq məqsədilə işlər görülür. Buna münasibətiniz necədir?
- Müharibədən qayıtdıqdan sonra 28 ildir bayram qeyd etmirəm, şəhidlərimizə ağlayıram. Mənim üçün Vətən sevgisi hər şeydən üstündür. Ona görə də bayram keçirmək mənim üçün çox ağırdır. Hətta insanların qələbə münasibətilə yürüşündə də iştirak edə bilmədim. Çünki şəhid anaları daim gözümün qabağındadır. Hansı marketdə bayrama hazırlıq işləri görürəmsə, rəhbərliyini çağırıb, kəskin etirazımı bildirirəm. Deyirəm ki, yəqin sizin yaxınlarınızdan şəhid olan yoxdur. Kimlərsə evində bayramı qeyd edəcək, kiminsə balasına isə hələ atasının ölüm xəbərini verməyiblər, oturub onu gözləyir. Bu, müqayisəolunmaz fərqdir. Toy edənlərin, ad günü keçirənlərin geni yoxlanılmalıdır.